Big Brown Data: De nationale rioolwatermonitor

Kun je in een paar zinnen jullie innovatie toelichten? 

Rioolwater is een waardevolle bron van kennis over de gezondheidstoestand van de bevolking. We noemen rioolwater daarom ook wel een “spiegel van de maatschappij”. Het is mogelijk om medicijnresten, verspreiding van virussen, maar bijvoorbeeld ook gegevens over obesitas of kanker af te lezen aan het rioolwater.  

Tijdens de coronapandemie hebben we het monitoren van rioolwater ingezet om inzichten te krijgen in hoe het virus zich verspreidt. Hiervoor verzamelen we vier keer per week data van álle waterzuiveringen in Nederland. Dit was de eerste keer dat er op zo grote schaal onderzoek werd gedaan naar wat er in het rioolwater te zien is. Door deze grootschalige monitoring kunnen we zien waar corona-maatregelen nodig zijn, aflezen of deze maatregelen effectief zijn en wat varianten van het virus doen. Deze monitoring is betrouwbaar en volledig: rioolwateronderzoek is niet afhankelijk van of mensen (op tijd) bereid zijn zich te laten testen. Niet iedereen gaat naar de teststraat maar iedereen gaat wel naar het toilet… 

Big Brown Data is een innovatie waarvoor het ministerie van VWS, het RIVM, de waterlaboratoria en alle 21 waterschappen hun handen ineen hebben geslagen. Het digitale aspect van deze innovatie zit dan ook met name in alle verbindingen die we met elkaar gemaakt hebben, en alle data die verzameld en geanalyseerd wordt. Het meten is een ding, maar dan moet de gigantische datastroom natuurlijk ook nog geanalyseerd en opgevolgd worden. 

Vanuit welke behoefte is deze digitale oplossing binnen jullie organisatie ontstaan? 

Voornamelijk om op betrouwbare manier inzicht te krijgen in hoe het coronavirus zich gedraagt. En een onafhankelijke methode. Door naar het rioolwater te kijken zijn we niet afhankelijk van gegevens van testlocaties, waar mensen zelf naar toe moeten gaan. Wij meten het rioolwater, waar gegevens over álle Nederlanders terug te zien zijn. Iedereen doet zo mee, zonder dat je iets over deze mensen kunt of hoeft te weten. De zuiveringen geven inzicht over grote eenheden, we kunnen dit niet terugleiden naar individuen. 

Wat waren uitdagingen die jullie tegenkwamen bij het opzetten van deze digitale oplossing? 

We werken met drie hele verschillende groepen aan deze innovatie: uitvoer, beleid en onderzoek. Dit vraagt de nodige afstemming, spreken we wel dezelfde taal? Bedoelen we hetzelfde? Snappen we wat we van elkaar nodig hebben? En zoals veel ontwikkelingen binnen de digitale transformatie roept ook onze innovatie ethische vragen op. Wanneer mag je iets wel of niet gaan meten in het rioolwater? En wat betekent de data die je verzameld? En waar zou die data verder voor gebruikt/misbruikt kunnen worden? Neem bijvoorbeeld data over ziektes. Of alcoholmisbuik. Wie gaat deze data mogelijk te zien krijgen? Dit zijn allemaal vragen waar we samen naar moeten kijken, om te voorkomen dat de data voor andere bedoelingen misbruikt gaat worden. Dat is echt wel een uitdaging, waar we flink de discussie over voeren. 

Welke voordelen biedt de digitale transformatie jullie, bij deze oplossing maar ook breder? 

Door deze innovatie, en ook breder gesproken over de digitale transformatie, worden de waterschappen in een ander daglicht gezet. Het nut van de waterschappen wordt benadrukt naar de burgers toe. Doordat het werk zichtbaarder wordt, wordt het draagvlak groter. En door het samenwerken met zoveel partijen (21 waterschappen, het ministerie van VWS, het RIVM en de waterlaboratoria) heeft iedereen ook weer opnieuw naar de eigen organisatie gekeken. Hoe kunnen processen nog beter gedaan worden? Doen we de dingen op de goede manier? Zo zijn er ook weer nieuwe dwarsverbanden ontstaan. 

Welke digitale ontwikkelingen staan er voor de (nabije) toekomst gepland, binnen dit project maar ook organisatie breed? 

We monitoren nu nog voornamelijk op (de verspreiding van) corona, maar we kunnen natuurlijk in de toekomst ook naar andere gezondheidsgegevens kijken. Naar de verspreiding van griep bijvoorbeeld. Of het gebruik van Antidepressiva. We hebben veel in de mensen en de structuur geïnvesteerd om op deze grote schaal te kunnen monitoren, dus het is heel interessant om verder te kijken wat we nog meer kunnen gaan onderzoeken. Nu de mogelijkheden er zijn is het ook zonde om deze niet verder te onderzoeken. 

Wil je meer weten over Big Brown Data, neem dan contact op met Imke Leenen (namens de drie partijen VWS, RIVM en (Unie van) Waterschappen): imke.leenen@outlook.com   

Deze Showcase is onderdeel van de Leerlijn Digitale Transformatie. Meer weten over deze Leerlijn? Neem contact op met Nuala Burns: n.burns@hetwaterschapshuis.nl