De waterboekhouding van Nederland
Hoeveel water gebruiken we in Nederland? Het antwoord op die vraag helpt bij waterbeheer voor nu en de toekomst. Het Centraal Bureau voor de Statistiek is dé instantie met expertise over cijfers. Niet toevallig werkt het CBS mee aan de CoP Afvalwaterprognoses. Een kijkje in de wereld van statistieken.
Zo feitelijk mogelijk in beeld brengen wat er in ons land gebeurt. Dat is wat de ruim 2000 medewerkers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) doen. Het bureau publiceert cijfers over ongeveer alles wat je kunt bedenken – van vlindertellingen tot AI en migratie. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt om beleid te maken en onderzoek te doen. “Daarom moeten cijfers zo betrouwbaar en nauwkeurig mogelijk zijn”, zegt Vera Toepoel, hoofd van de methodologie-afdeling.
Kaart opbouwen
Voor de Community of Practice Afvalwaterprognoses (CoP) verdiept het CBS zich in de waterketen. Deze loopt van het oppompen van water en waterverbruik via de doorstroom naar het riool tot de zuivering. Het CBS probeert te berekenen hoeveel water verschillende groepen mensen, huishoudens, organisaties en bedrijven op een bepaald moment gebruiken en lozen. Dat is complex, omdat het om gigantische hoeveelheden water gaat. Bovendien worden gegevens op uiteenlopende manieren verzameld, legt methodoloog Jeldrik Bakker uit. Hij neemt namens het CBS deel aan de CoP: “Waterrekeningen van huishoudens zijn per jaar beschikbaar, terwijl in het riool sensoren elke minuut meten hoeveel water er langs komt. Van het KNMI hebben we cijfers op uurbasis over neerslag. En per regio zijn er cijfers over waar gebouwen staan. Aan de hand van deze en veel meer data bouwen we een kaart op van Nederland met alle beschikbare gegevens.”
Gedetailleerd én actueel verbruik
Afvalwaterprognoses helpen de waterketen beter in beeld te krijgen. Jeldrik: “Er komen miljardeninvesteringen aan om het waternetwerk te verbeteren. Hoe beter waterschappen kunnen inschatten hoeveel water op welk moment door de keten stroomt, hoe beter te voorspellen valt welke aanpassingen nodig zijn.”
Experimentele statistiek
De cijfers over afvalwaterprognoses bestaan uit informatie uit vragenlijsten, sensorgegevens en data uit registers. Die combinatie komt binnen het CBS niet vaak voor. Verder maakt de veelheid aan onzekerheden de betrouwbaarheid van cijfers over afvalwater uitdagend. “We vertellen de waterschappen dan ook precies wat we wel en niet kunnen weten”, aldus Vera. “Voor het CBS gaat dit project over experimentele statistiek; het helpt ons onze methodes verder te ontwikkelen.”
Oplossingen vinden
De CoP brengt meer dan ooit data bij elkaar over waterstromen. Dat maakt het in theorie mogelijk om bij te houden waar elke liter water op een moment in Nederland is. Jeldrik: “In de praktijk zal dat nooit lukken, maar meer inzicht betekent dat Nederland beter kan omgaan met waterbeheer. Alle partners binnen de CoP zetten zich volop in om dat voor elkaar te krijgen.”
Jeldriks deelname aan de CoP begon met een presentatie in 2018 over het werk van het CBS. Hij blijft in elk geval betrokken bij het project tot halverwege 2025, tegen die tijd moeten zo veel mogelijk databronnen over de waterketen bij elkaar zijn gebracht: “We hebben dan niet alle antwoorden, maar waarschijnlijk wel genoeg aanknopingspunten voor verder onderzoek. Persoonlijk vind ik water heel interessant, omdat het raakt aan de grote problemen waar de wereld momenteel voor staat, zoals klimaatverandering en het bestrijden van pandemieën. Ons werk heeft direct impact op het vinden van oplossingen hiervoor.”