Waterveiligheid: van zorgplicht tot dashboard
Het Dashboard Zorgplicht helpt de waterschappen en Rijkswaterstaat om aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) overzichtelijk en eenduidig aan te tonen dat zij zich voldoende inspannen om de waterveiligheid van primaire keringen te garanderen. Vanuit het Waterschapshuis ontwikkelden we deze tool in 2024 mét en vóór de waterschappen. Wat inspirerend is, is dat het hoogheemraadschap van Rijnland de tool nog breder inzet. Assetregisseur Koen Mooij: ‘Wij gebruiken het Dashboard ook voor de regionale keringen. Mede dankzij het Dashboard kunnen we ons programma ‘Waterveiligheid’ verstevigen.'
Koen: ‘'Binnen Rijnland werken dagelijks ruim 150 mensen op verschillende manieren aan waterveiligheid. Als assetregisseur adviseer ik samen met vertegenwoordigers uit verschillende afdelingen onder andere over het versterken en onderhouden van de primaire en regionale waterkeringen, maar ook over de noodwaterkeringen die onze boezem kunnen compartimenteren bij een doorbraak. Typerend voor ons gebied is dat we maar 48 kilometer aan primaire keringen hebben. Daarnaast hebben we nog ongeveer 1220 kilometer aan regionale keringen. Veel meer dus! Omdat het Dashboard Zorgplicht een mooie basis legt voor het gestructureerd aanpakken van beheeractiviteiten rondom waterkeringen, zijn we het ook gaan gebruiken voor onze regionale keringen.’
Stoplicht geeft ILT en eigen organisatie inzicht
Koen is enthousiast over het Dashboard. ‘Door het dashboard in te vullen, wordt het voor ILT en onze eigen organisatie heel duidelijk waar we staan. Wat ook helpt, is dat het dashboard de scores omzet in een stoplichtmodel met groen, oranje en rood. Zo kunnen we bijvoorbeeld eenvoudig aan onze directie en bestuur laten zien waar nog werk aan de winkel is. Dit helpt om tot gedragen verbetervoorstellen te komen.’
Waarom een Dashboard Zorgplicht?
Jaarlijks moeten alle waterschappen aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) rapporteren waar zij staan met het beheer en onderhoud aan hun primaire keringen. Dit moet omdat zij een zorgplicht hebben op grond van de Omgevingswet. Alleen: nergens staat wanneer ze dan aan deze zorgplicht hebben voldaan. Wat moeten ze hier precies voor doen? En hoe vaak? Omdat zeven waterschappen behoefte hadden aan houvast, riepen zij in 2023 de hulp in van het Waterschapshuis. Als verbindende kennispartner, hielpen we hen graag met de ontwikkeling van een tool: het Dashboard Zorgplicht.’
Ruim 200 handige beoordelingscriteria
Cees Nooteboom was vanuit Brabantse Delta betrokken bij het ontwikkelen van het Dashboard. Daarnaast begeleidt hij als omgevingsmanager bij het Waterschapshuis de gebruikers community. ‘Om tot het Dashboard te komen, hebben de waterschappen en het Waterschapshuis de eisen uit de Zorgplicht samen vertaald naar 230 concrete criteria waarop waterschappen hun beheer en onderhoud kunnen scoren. De criteria zijn onderverdeeld in thema’s zoals onderhoud van de primaire waterkering, bediening van waterkerende kunstwerken, vergunningverlening, toezichtverlening en handhaving en kennismanagement.’
Dashboard ook waardevol voor regionale keringen
Vanwege de grote hoeveelheid regionale keringen is Rijnland het Dashboard eigenlijk direct voor het hele programma Waterveiligheid gaan toepassen. Koen: ‘Het Dashboard brengt overzichtelijk in beeld waar we nog stappen moeten zetten. We kwamen er bijvoorbeeld achter dat sommige belangrijke informatie niet goed ontsloten was, omdat dit alleen op persoonlijke schijven van mensen stond opgeslagen. Ook kon het plan voor het onderhoud aan de kust verstevigd worden, kon de wijze waarop we risico gestuurd schadepunten beoordelen beter vastgelegd worden en konden we gerichter opdracht geven om een volgende stap te zetten in ons gegevensbeheer.'
Afdelingen werken soepeler samen
Doordat het Dashboard structuur biedt, is de samenhang tussen de afdelingen verstevigd. Doordat iedere afdeling toegang heeft tot het Dashboard, zijn we allemaal op de hoogte van elkaars processen en uitdagingen. We werken nu bijvoorbeeld beter samen aan de opgave rondom onze noodwaterkeringen. We hebben in ons gebied 86 noodkeringen. Het is belangrijk dat we deze in goede staat houden, want stel er breekt een dijk of kade door; dan kunnen we wateroverlast (zoveel mogelijk) voorkomen door water slim te compartimenteren. Om deze noodkeringen goed te onderhouden, zorgt de afdeling Beleid voor de juiste uitgangspunten, Onderhoud inspecteert de installaties en vertaalt dit naar een Lange Termijn Asset Planning. De afdeling Watersystemen test de compartimenten, zodat we altijd voorbereid zijn op calamiteiten. Het Dashboard heeft ons geholpen de samenwerking gestructureerd in te richten.'
Toekomst Dashboard: op weg naar formele status?
Hoewel het project Dashboard Zorgplicht in 2024 is afgerond, organiseert het Waterschapshuis nog drie keer per jaar een online gebruikerscommunity. Cees: ‘Als verbindende kennispartner vind ik het belangrijk dat waterschappen samen blijven leren. Koen: ‘De zorgplicht is uitgebreid met de thema’s Cyberveiligheid en Beoordelen en de voorbereidingen voor de vertaling naar het Dasboard loopt.’
Ook Cees heeft nog een wens voor de toekomst. ‘Het zou mooi zijn als de criteria uit het Dashboard een formele status krijgen. Op dit moment is een deel van de criteria gebaseerd op een oudere audit die niet meer van toepassing is. De rest is ‘verzonnen’. Daarmee heeft het Dashboard dus geen formele status en worden de criteria niet door de ILT erkend. Volgens mij kunnen we veel meer uit het Dashboard Zorgplicht halen als de Unie van Waterschappen en de Inspectie Leefomgeving en Transport status toekennen aan de criteria. Zo is het duidelijk wat er verwacht wordt van alle 21 Waterschappen en Rijkswaterstaat.’